1
دکتری اقلیم‌شناسی سینوپتیک، دانشگاه شهید بهشتی، تهران
2
دانشیارآب و هواشناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران
چکیده
در این پژوهش 10 سامانه بارشی بین ماه‌های اکتبر تا ژوئن سال‌های 2016-2015 به‌عنوان نمونه انتخاب گردید. سپس 70 ایستگاه‌ها از ایستگاه‌های همدیدی کشور در منطقه جنوب، جنوب غرب و مرکز ایران در چهار گروه کلی تقسیم‌بندی شدند. بارش روزانه ایستگاه‌ها در هر سامانه بارشی استخراج گردید. برای تعیین الگوهای همدیدی بارش‌های با منشأ سودانی داده‌های جوی ترازهای 1000 تا 500 هکتوپاسکال از سایت NCEP/NCAR استخراج‌شده و در محیط GRADS نقشه‌های این ده سامانه بارشی ترسیم گردید. یکی از سامانه‌های مهمی که بارش‌های دوره سرد کشورهای خاورمیانه را تأمین می‌کند، کم‌فشار سودانی لشکری (1375) است. نتایج نشان داد سامانه‌هایی که از این کم‌فشار وارد منطقه می‌شوند به دلیل برخورداری از ماهیت حرارتی در منشأ خود و دریافت رطوبت قابل‌توجه از دریاهای گرم مکانیسم همرفتی قوی دارند. در صورت همراهی با امواج در لایه‌های 850 و 700 هکتوپاسکال ابرهای جوششی عمیقی را ایجاد کرده و سبب رگبارهای شدید و سیل‌آسایی می‌شوند. رشد ابرها همواره همرفتی بوده و ارتفاع نقش چندانی درشدت بارش‌های آن ایجاد نمی‌کند. در دامنه‌های رو به باد ارتفاعات زاگرس ارتفاع به‌تنهایی نقش چشمگیری ندارد. به همین دلیل گاهی شدت بارش‌ها در منطقه جلگه‌ای بیشتر از قلل کوه‌ها است. از ارتفاع بالاتر از 1500 متر نقش ارتفاعات چه در دامنه رو به باد و چه در دامنه پشت به باد مؤثرتر است. ولی در دامنه‌های رشته‌کوه البرز همبستگی بارش و ارتفاع به دلیل تکوین مجدد سامانه‌ها بسیار آشکار و چشمگیر است.
اوجاقلوشهابی،رعنا. آذرخشی، مریم. (1393): بررسی وضعیت خشکسالی استان آذربایجان غربی از دیدگاه شاخص های خشکسالی هواشناسی. کنفرانس بین المللی توسعه پایدار، راهکارها و چالش ها با محوریت کشاورزی ، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری، تبریز، دبیرخانه دائمی کنفرانس بین المللی توسعه پایدار، راهکارها و چالش ها، https://www.civilica.com/Paper-ICSDA01-ICSDA01_0505.html
جعفر پور، ابراهیم. (1381): اقلیم‌شناسی، چاپ پنجم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
ساری صراف، بهروز. رجایی،عبدالمجید. مصری علمداری، پریچهر. (1388): بررسی رابطه بین بارش و توپوگرافی در دامنه‌های شرقی و غربی منطقه کوهستانی تالش. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 20، شماره پیاپی 35، شماره 3، صفحه 84-63.
عساکره، حسین. (1384): تغییرات زمانی- مکانی بارش استان اصفهان طی دهه‌های اخیر. مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، جلد 18، شماره 1، صفحه 116-91.
علیجانی، بهلول. (1374): نقش کوه‌های البرز بر توزیع ارتفاعی بارش. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دوره 38، شماره 3.
غیور، حسنعلی. مسعودیان، سید ابوالفضل. (1375):بررسی مکانی رابطه بارش با ارتفاع در ایران.فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 41، صفحه 143-124.
کاویانی، محمدرضا. علیجانی، بهلول. (1380): مبانی آب و هواشناسی. انتشارات سمت، تهران.
کریمی احمدآباد، مصطفی. (1386):تحلیل منابع رطوبتی بارش‌های ایران. دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
کریمی احمدآبادی، مصطفی. فرج زاده، منوچهر.(1390): شار رطوبت و الگوهای فضایی-زمانی منابع تامین رطوبت بارش های ایران. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 22،صص 128-109
لشکری، حسن. محمدی، زینب. (1394): اثر موقعیت استقرار پرفشار جنب‌حاره‌ای عربستان بر سامانه‌های بارشی در جنوب و جنوب غرب ایران. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره 1، صفحه 90-73.
لشکری، حسن. (1375): الگوی سینوپتیکی بارش‌های شدید جنوب غرب ایران.رساله دکتری، استاد راهنما: هوشنگ قائمی. ، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، گروه جغرافیا.
لشکری، حسن. متکان، علی اکبر. آزادی، مجید. محمدی، زینب. (1395):تحلیل همدیدی نقش پرفشار عربستان و رودباد جنب‌حاره‌ای در کوتاه‌ترین طول دوره بارشی جنوب و جنوب غرب ایران. فصلنامه علمی – پژوهشی علوم محیطی،دوره 14، شماره 4، صص74-59.
مباشری، محمد رضا. (1385): مبانی فیزیک در سنجش‌ازدور و فن‌آوری ماهواره.دانشگاه خواجه‌نصیرالدین طوسی.
مجرد، فیروز. مرادی فر، حاجی مراد. (1382): مدل‌سازی رابطه بارش با ارتفاع در منطقه زاگرس. فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 7، شماره 2، صفحه 182-163.
محمودی، پیمان. علیجانی، بهلول. (1392): مدل بندی رابطه بارش‌های سالانه و فصلی با عوامل زمین اقلیم در کردستان. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال سیزدهم، شماره 31، صفحه 112-93.
)